İçeriğe atla

Adam Rapacki

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Adam Rapacki
25. Dışişleri Bakanı
Görev süresi
27 Nisan 1956 - 22 Aralık 1968
Yerine geldiği Stanisław Skrzeszewski
Yerine gelen Stefan Jędrychowski
1. Yüksek Öğretim Bakanı
Görev süresi
15 Mayıs 1950[a] - 27 Nisan 1956
Yerine gelen Stefan Żółkiewski
2.Denizcilik Bakanı
Görev süresi
16 Nisan 1947 - 15 Mayıs 1950
Yerine geldiği Stefan Jędrychowski[b]
Yerine gelen Mieczysław Popiel
Kişisel bilgiler
Doğum 24 Aralık 1909
Lviv, Avusturya-Macaristan
Ölüm 10 Ekim 1970 (60 yaşında)
Varşova, Polonya Halk Cumhuriyeti

Adam Rapacki (24 Aralık 1909 – 10 Ekim 1970), 1947'den 1968'e kadar önde gelen bir Polonyalı Komünist politikacı ve diplomattı. Siyasete sosyalist harekette başladı, ancak 1948'de yeni Polonya Birleşik İşçi Partisi'nin (PZPR) Merkez Komitesine katıldı ve Politbüro'nun bir üyesi oldu. Politbüronun Kremlin ile çok yakın bağları vardı. En çok 1957'de Avrupa'da nükleerden arındırılmış bölgelerin oluşturulması önerisiyle tanındı; ancak öneri asla benimsenmedi.[1] Batı Alman yayılmacılığına karşı uyarıda bulunurken Doğu Almanya ile iyi ilişkiler sürdürdü. Polonya kökenli Amerikalı tarihçi Piotr Wandycz, Rapacaki'nin iyi eğitimli, kozmopolit, pragmatik, liberal ve hırslı bir kişilik olduğunu ve onun Batı Avrupa'da solla işbirliği yapma inancıyla ve vatanseverlik duygusuyla dolu olduğunu belirtmiştir.[2]

Biyografi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rapacki, Marian Rapacki ve Maria Rapacka'nın çocuğu olarak 24 Aralık 1909'da Avusturya-Macaristan'ın Lemberg kentinde (modern Lviv, Ukrayna) dünyaya geldi.[3] Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması nedeniyle, o ve ailesi, Piotrków Trybunalski'ye ve 1919'da Varşova'ya taşındı. Şehirdeki ilk hayatı boyunca 1920'den 1929'a kadar lisede ve 1929'dan 1931'e kadar SGH Varşova Ekonomi Okulu'nda eğitim aldı. 1931'de Varşova'da faaliyet gösteren Sosyalist bir grup olan Bağımsız Sosyalist Gençlik Birliği'ne katıldı.

1932'de üniversiteyi bitirdikten sonra 28. Piyade Tümeni'ne katıldı ve Birlik'teki kariyerine devam ederek kısa sürede konsey üyesi oldu. Sık sık Ulusal Radikal Kamp ile çatışmalara ve gösterilere katıldı. 24 Ağustos 1939'da orduya katıldı, Akademik Birliğin 36. Piyade Alayı'nda bir teğmen ve bir müfreze lideri olarak Polonya'nın Almanya tarafından işgalinde savaştı. 22 Eylül'de Modlin Kalesi yakınlarında esir alındı ve II. Dünya Savaşı'nın geri kalanını savaş esiri kamplarında geçirdi. Rapacki, Nazi karşıtı kitaplar ve gizli gazeteler yazmak gibi birçok asi faaliyette bulundu, sol gruplara katıldı ve Rusça öğrendi. Nisan 1945'te serbest bırakıldı, Temmuz'da Polonya'ya döndü.

Ağustos 1945'te Polonya Sosyalist Partisi'ne katıldı ve Ocak 1946'da Varşova'ya taşındı. Ağustos ayında bir grup Polonyalı sosyalistle birlikte partinin Merkez Komitesine girdi. Yaklaşan Yasama Sejm seçimlerinin hazırlıklarına katıldı ve 1947 Polonya yasama seçimleri sırasında özel temsilci olarak atandı. 16 Nisan 1947'de Denizcilik Bakanı olarak atandı. 11 Ocak - 15 Aralık 1948 tarihleri arasında PSP'de önemli bir rol oynadı. Daha sonra Polonya Birleşik İşçi Partisi Politbürosunun üyesi olarak seçildi.

Denizcilik Bakanı olarak görev yaptığı süre boyunca, esas olarak ticaret filosunu yeniden inşa etmeye ve genişletmeye odaklandı. 1950'den 1956'ya kadar Yüksek Öğrenim Bakanı idi.

1956'dan 1968'e kadar Józef Cyrankiewicz'in kabinesinde dışişleri bakanıydı. Bir Dışişleri Bakanı olarak, özellikle sosyalist ve komünist geçmişi olan Dışişleri Bakanlığı genel müdürü Przemysław Ogrodziński'ye yakındı. Ogrodziński onun baş danışmanı olarak görev yaptı. [4]

Dışişleri Bakanlığı döneminde Rapacki, Birleşik İşçi Partisi'nin baskı ve sansürü hafifletmesiyle tanınan liberalleştirici kanadının liderlerinden biri olarak kabul edildi ve bu sayede popülerlik kazandı. [4]

Amerikan hükûmetine ait bir radyo istasyonu olan Radio Free Europe, 1950'ler boyunca ABD'nin Komünizmin "geri püskürtülmesinin" arkasında durduğunu ve Doğu Avrupalı halklara komünist rejimlerine karşı ayaklanırlarsa Amerikalıların askerî güçle müdahale edeceğine dair söz verdiğini iddia etmişti. [5] 1956'da Macarlar Özgür Avrupa Radyosunun tavsiyelerine uydular ve ayaklandılar, ancak Kızıl Ordu tarafından ezildiler: ABD, Sovyetler Birliği ile nükleer bir savaşa neden olma korkusuyla müdahale etmedi. [5] Polonya perspektifinden, Macar ayaklanmasının ezilmesiyle birlikte Özgür Avrupa Radyosu'nun iddialarının içi boş olması, komünist rejimi devirmeye çalışmanın bir anlamı olmadığını gösterdi. [5] Aynı zamanda, Varşova'daki Stalinist liderliğin Sovyet itirazları karşısında Birleşik İşçi Halkının reformist bir hizibi tarafından devrildiğini gören Polonya Ekim ayaklanması, Polonya'nın daha bağımsız hale geleceği umudunu verdi. [5]

1950'lerde Polonya dış politikasının temel kaygıları, Batı Alman hükûmetinin Oder-Neisse hattının Almanya'nın doğu sınırı olduğunu reddetmesi ve 1937'de Almanya'nın bir parçası olan Polonya'nın tüm bölgelerinin Polonya tarafından yasadışı olarak işgal edildiği iddiasıydı. 1955'te, NATO Konseyi'nin bir toplantısında, Batı Alman hükûmeti Bundeswehr'in nükleer silahlarla donatılmasını talep etti, bu talep Varşova'da büyük alarma neden oldu. [5]

1956 Süveyş Krizi, Batı'nın kendi içindeki birliğinin göründüğünden daha zayıf olduğunu ortaya çıkardı. Bu durum, Rapacki'ye İngiltere ve Fransa'nın ABD ile olan anlaşmazlıklarının Polonya diplomasisi tarafından istismar edilebileceğine dair umut verdi; en önemli konu Batı Almanya'nın bir gün Polonya'ya karşı kullanılabilecek nükleer silahlara sahip olmasını engellemekti. [5]

2 Ekim 1957'de Birleşmiş Milletler'de Orta Avrupa'da (Çekoslovakya, Polonya, Doğu ve Batı Almanya'yı kapsayan) nükleerden arındırılmış bölge planını sundu ve bu plan "Rapacki Planı" olarak biliniyordu.[6][7] Batı, Doğu'daki devasa konvansiyonel güçlerden korktuğu için planı reddetti.

Rapacki, 10 Ekim 1970'te 60 yaşında Varşova'da öldü.[3]

Sivil, ulusal ve askeri ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rapacki, Polonya Halkının İnşaatçıları Nişanı[8] ve İş Afişi Nişanı gibi birçok emir aldı. Ayrıca Güney Haç Nişanı'nı[9] ve 1965'te İtalyan Cumhuriyeti Liyakat Nişanı'nı aldı.[10] 1967'de Todor Jivkov tarafından Bulgaristan Halk Cumhuriyeti Nişanı ile ödüllendirildi.[11]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ 31 Aralık 1951'e kadar Eğitim ve Bilim Bakanı.
  2. ^ Jędrychowski Denizcilik ve Dış Ticaret Bakanıydı.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Stefancic, 1987.
  2. ^ Piotr Wandycz, "Adam Rapacki and the search for European security." in The Diplomats, 1939-1979 (Princeton University Press, 1994) pp. 289-318.
  3. ^ a b "Adam Rapacki". Encyclopædia Britannica. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013. 
  4. ^ a b Wandycz 1994, s. 294.
  5. ^ a b c d e f Wandycz 1994.
  6. ^ Divided, But Not Disconnected: German Experiences of the Cold War. Berghahn Books. 2010. s. 100. ISBN 978-1-84545-646-7. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022. 
  7. ^ Encyclopedia of the Cold War. Taylor & Francis. 2013. s. 373. ISBN 978-1-135-92311-2. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022. 
  8. ^ "Wręczenie odznaczeń w Belwederze". Nowiny. 170: 1. 20 Temmuz 1964. 27 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021. 
  9. ^ Potęga (1 Mayıs 1975). "Komunista" (PDF). Dziennik Łódzki. no. 99: 1. 27 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2021. 
  10. ^ "Order Odrodzenia dla G. Saragata. Odznaczenia włoskie dla przywódców polskich". Dziennik Polski. 246: 1. 16 Ekim 1965. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021. 
  11. ^ "Sofia gorąco powitała delegację polską". Trybuna Śląska. no. 79: 1. 4 Nisan 1967. 27 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Rapacki&oldid=32476712" sayfasından alınmıştır