Cassius Dio

Cassius Dio (Yunanca: Δίων ὁ Κάσσιος Dio Cassius; d. 155 - 163 civarı/164^[1] - ö. 229 sonrası), İngilizce belki de Claudius Cassius Dio ya da (yanlış olarak) Cassius Dio Cocceianus olarak bilinen^[2] Romalı tarihçi ve kamu görevlisi. Dio, Roma tarihini yaklaşık 983 yılı kapsayan bir zaman dilimi içerisinde, Aeneas'ın İtalya'ya gelerek Roma'yı kurmasından MS 229 yılına kadar geçen süre olarak yayınlamıştır. Yirmi iki yıl içerisinde yazılan seksen kitap, Roma tarihi hakkında detaylı bir bakış açısı sağlayarak, tam ya da parçalar halinde günümüze kadar ulaşmıştır.

Cassius Dio, Romalı bir senatör olan Cassius Apronianus'un oğludur. Bithynia eyaletindeki Nicaea'da (şimdi İznik) doğmuş ve büyümüştür. Bizans söylencelerine göre Cassius Dio'nun annesi Yunan bir tarihçi, hatip ve filozof olan Dio Hrisostom'un kızıdır ancak bu ilişki Dio'nun asla bahsetmediği gibi tüm olasılığına rağmen yanıltıcıdır. Praenomen'i (ilk adı) büyük ihtimalle Claudius'tur.^[3] Roma ve Yunan soyluydu. Yunanca yazmıştı ancak Yunan ve Roma dünyasının soyluları arasında var olan göreli uyum ve Senatoryal pozisyonuna istinaden bir Romalı olarak değerlendirilmiştir. Buna rağmen Dio her zaman bir Yunan kenti olan Nicaea'i (İznik) "evim" olarak adlandırmış buna karşın İtalya'daki villasını İtalya'daki ikametgâhı olarak tanımlamıştır.

Cassius Dio, hayatının büyük bölümünü kamu hizmetinde geçirmiştir. Commodus zamanında senatör ve Septimius Severus'un ölümünün ardından Smyrna (şimdi İzmir) valisi, daha sonra ise 205 yılında suffect Konsül ve aynı zamanda Afrika ve Pannonia prokonsül'ü olarak görev yapmıştır. Alexander Severus kendisine en yüksek itibarı vermiş ve Praetorian muhafızların onun sertliğinden rahatsız olmalarına rağmen tekrar kendi Konsül'ü yapmıştır. İkinci konsüllüğü sırasında yıllar sonra öldüğü yer olan ülkesine geri dönmüştür.

Dio'un yayınlamış olduğu seksen kitaptan oluşan Roma Tarihi, araştırmalarının ve yirmi iki yıllık emeğinin meyvesidir. Dio, Roma Tarihini yaklaşık 983 yılı kapsayan bir zaman dilimi içerisinde, Aeneas'ın İtalya'ya gelerek Roma'yı kurmasından MS 229 yılına kadar geçen süre olarak yayınlamıştır. Jül Sezar'ın öldürüldüğü dönemin olaylarının sadece bir özetini verir, bundan sonra daha fazla detaya girer ve Commodus'tan sonra gözü önünde olup bitenler hakkında daha dikkatli davranır.

Günümüze kadar ilk 36 kitaptan parçalar kalmıştır ancak Lucullus'un Pontus kralı VI. Mithridatis'e karşı olan savaşı hakkındaki 35. ve korsanlarla yapılan savaşlar ve Pompeius'un Pontus Kralı üzerine düzenlediği sefer hakkında olan 36. kitapların hatırı sayılır bir bölümü sağlam olarak günümüze kalmıştır. Takip eden kitaptan 54. kitaba kadar olan bölümün kitapları neredeyse tamdır ve MÖ 65'ten MÖ 12 yılına kadar olan dönemi ya da Pompey'in doğu seferi ve Mithridates'in ölümünden Marcus Vipsanius Agrippa'nın ölümüne kadar olan dönemi kapsar. 55. kitap oldukça eksiktir. 56. kitaptan 60. kitaba kadar olan 9 ile 54 yılları arasındaki bölüm tamdır ve Varus'un Almanya'da bozguna uğramasıyla Claudius'un ölümü arasından olan olayları içerir. Takip eden 20 kitaptan sadece bazı bölümler ve bir 9. yüzyıl keşişi olan İoannis Xiphilinus'a ait yetersiz özetler ele geçmiştir. Son ya da 80. kitap Alexander Severus'un saltanında, 222'den 229'a kadar olan dönemi içerir. Xiphilinus'un günümüze ulaşan bazı özetleri, 35. kitaptan başlar ve 80. kitaba kadar devam eder. Oldukça vasat bir çalışma olan bu eser İmparator VII. Mihail'in emriyle hazırlanmıştır.

İlk 36 kitabın parçaları şimdilerde dört çeşit olarak şu başlıklar altında toplanmıştır;

1. Fragmenta Valesiana,
2. Fragmenta Peiresciana,
3. Fragmenta Ursiniana,
4. Excerpta Vaticana,

Dio, kendine model olarak Thucydides'i almıştır ancak gerek düzen, gerek materyallerin dağıtımı gerekse bakış açısının sağlamlığı ya da muhakemelerinin doğruluğu açısından orijinaliyle karşılaştırılamaz. Üslubu, dili neredeyse tamamen Latinceyle olmasına rağmen metinlerde bozulma olmaması nedeniyle temizdir. Dikkati ve titizliği sorgulanamaz ve elverişili konumundan dolayı imparatorluğun durumu hakkında o zamanın bir otoritesi olması sebebiyle oldukça yetkindir.

• Harry Thurston Peck, Harper'in Antik ve Klasik Edebiyat Sözlüğü, Harper & Brothers, 1897, 1687, ASIN B000K28KCI
• Fergus Millar, Cassius Dio çalışmaları, Oxford University Press, 1964, s. 250, ISBN 0-19-814336-2
• Alain Gowing, Dio'un Adı, Klasik Filoloji, 1980, s.49-54

• Cassius Dio, Roma Tarihi (LacusCurtius'ta İngilizce çeviri), (İngilizce)