İçeriğe atla

IV. Philippe

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Filip sayfasına bakınız.
IV. Philippe
IV. Philippe'in büstü
Fransa kralı
Hüküm süresi5 Ekim 1285 – 29 Kasım 1314
Taç giymesi6 Ocak 1286, Reims
Önce gelenIII. Philippe
Sonra gelenX. Louis
Navarre Kralı
I. Jeanne Navarralı ile birlikte
Hüküm süresi16 Agustos 1284–4 Nisan 1305
Taç giymesi6 Ocak 1286, Reims
Önce gelenI. Jeanne
Sonra gelenX. Louis
DoğumNisan-Haziran 1268
Fontainebleau, Fransa
Ölüm29 Kasım 1314
Fontainebleau, Fransa
DefinSaint Denis Bazilikası
Eş(ler)iNavarra’lı Jeanne
Çocuk(lar)ıX. Louis
V. Philippe
IV. Charles
Isabelle, İngiltere Kraliçesi
Tam adı
Philippe le Bel
HanedanCapet Hanedanı
BabasıIII. Philippe
Annesiİsabella Aragonlu
DiniKatolik Hristiyan

IV. Philippe, lakabı Yakışıklı Philippe (Fransızca: Philippe le Bel; 1268 - 29 Kasım 1314), 1285-1314 Fransa Kralı'dır. 1284-1305 arasında I. Philippe adıyla karısı I. Jeanne ile birlikte Navarra Krallığı'nı yönetmiştir. Philippe yakışıklı olarak bilinirdi, le Bel lakabı buradan gelmektedir. Katı, otokratik, heybetli ve esnek olmayan kişiliği ona (hem dostlarından hem de düşmanlarından) Demir Kral (Fransızca: le Roi de fer) gibi başka lakaplar da kazandırmıştır. Azılı rakibi Pamiers piskoposu Bernard Saisset onun hakkında şöyle demiştir: "O ne insan ne de canavar. O bir heykel."[1]

Tahta 17 yaşında çıkmış olan Philippe duygulardan ziyade daima akıldan yanaydı, troubadourlardan ve duygusal şiirlerden haz etmezdi. Philippe’i yetiştiren Gilles de Rome ona din devletlerine karşı nefret etmesini öğretmiş ve bu doğrultuda yetiştirmiştir. Papalığın üstüne tahakküm kurması üzerine Tiers état sınıfı daha öne çıkmıştır. Papalığın düşüncesine göre papalık tüm güçlerin ve makamların üstünde olmalıydı, lakin Philippe bunu katiyen kabul etmedi ve papalığa boyun eğmeyi reddetti. Ardından 1302’de Papanın konsiline karşı Fransa’nın ilk meclisi olan états généraux’i topladı.[not 1] Papalık ve Krallık arasındaki çatışmanın nedeni vergi sorunuydu. Philippe bir yandan da Tapınak Şovalyeleri ile uğraşıyordu.[not 2] Philippe 1307’de önce tapınak önderlerini, sonrasında ise tapınaktaki herkesi tutuklattı. Tapınak üyeleri yargılanıp yakılmaya mahkûm edildiler. 1314’te tapınağın varlığına son verildi ve tapınak tarihe karıştı.[2][3]

Krallığı güçlendirmek gayesiyle düzenli ordu kurdu ve hazineyi zenginleştirdi. Dolayısıyla Tiers état gün geçtikçe güç kazanıyor feodalite ise zayıflıyordu. İngiltere kralı Edward ile 1294 yılında başlayacak savaşı finanse etmek için kendi topraklarında yaşayan, laik ya da ruhban ayrımı yapmaksızın tüm halkı yükümlü kılan bir vergi yasası çıkarttı.[4] Yayımlanan yasaya göre: burjuvaların araba sahibi olmasını, mücevher takmasını, kürk giymesini yasaklıyor, yıllık geliri belli bir miktardan aşağı olan dük ve kontların dörtten fazla rahiplerin ikiden fazla kıyafete sahip olamayacağını belirtiyordu.[2] Döneminde acımasız ve amaçları doğrultusunda her türlü şeyi yapabilmesinden dolayı sevilmemiş olan Philippe, Modern Fransa’nın gelişiminde büyük katkılar sağlamıştır. Acımasızlığı ve makyavelist eylemleri olmasaydı büyük ihtimalle yeni çağa geçiş döneminin en iyisi olarak nitelendirilebilirdi.[2]

Hayat

[değiştir | kaynağı değiştir]

IV. Philippe, III. Philippe ile İsabelle Aragonlu'nun oğlu Louis'nin torunuydu. On altı yaşına gelince şövalye oldu ve Jeanne Navarra'lı ile evlendi. 1285'te babasının kardeşi Charles'ı Aragon tahtına çıkarmak için güneye düzenlediği sefere katıldı. Ekim 1285'te babasının ölümü üzerine tahta geçti.

Hükümdarlığının ilk yıllarında Aragon sorununu çözüme ulaştırdı ve kendisinden önceki kralların başlatmış olduğu reform programına hız verdi. 1294'te İngiltere ile başlayan savaş, ülke kaynaklarını zorlayan 10 yıllık bir çatışma dönemini başlattı. 1303'te imzalanan barış antlaşmasıyla sona eren bu savaş Fransa'ya toprak kazandırmadıysa da bazı önemli sonuçlar doğurdu. Bunların en önemlisi barış antlaşmasına Philippe'in kızı İsabelle'in (sonradan İngiltere kraliçesi Isabella Fransalı) İngiltere'nin gelecekteki kralı II. Edward'la evlenmesine şart koşan bir hükmün konmasıydı. 1308'de gerçekleşen bu evlilik iki krallık arasındaki barışın uzun yıllar sürmesini sağladı. Savaşın bir başka sonucu da Philippe'in vasalı Flandra kontu Gwijde van Dampierre'in savaş sırasında I. Edward ile ittifak kurması nedeniyle Fransa ile Flandra arasında IV. Philippe'in ölümünden sonra da sürecek bir düşmanlığın başlaması oldu.

IV. Philippe, İngiltere ile savaşın sona ermesinden hemen sonra Flandra'ya bir sefer düzenledi. 1302'de Courtrai'de yenilgiye uğradıysa da iki yıl sonra Mons-en Pevele'de büyük bir zafer kazandı ve 1305'te imzalanan barış antlaşmasıyla Flandra ağır bir savaş tazminatı ödemek zorunda kaldı. Flandra'ya karşı sürdürülen savaşın giderlerini karşılamak amacıyla, savunma giderleri için toplanan mülkiyet vergisini kaldırıp bunun yerine savaşmak istemeyenlerin belirli bir bedel ödemeleri zorunluluğunu getirdi. Bu yöntem daha sonra, Fransız krallarının savaş sırasında yürürlüğe koydukları geleneksel bir uygulamaya dönüştü.

Kral I. Edward'ın (diz çökmüş) IV Philip'e (oturmuş) saygı duruşu. Edward, Akitanya Dükü olarak Fransız kralının vassalıydı. Jean Fouquet tarafından 15. yüzyılda yapılmış tezhip.

IV. Philippe'in papalıkla olan ilişkileri İngiltere'ye karşı sürdürülen savaş sırasında bozulmaya başlamıştı. Papalığın bir Haçlı seferine ilişkin planlarını engelleyen bu savaşı sona erdirmek için bazı saldırgan girişimleri olan Papa VIII. Bonifatius Şubat 1296'da papanın onayı olmaksızın ruhban sınıfının vergilendirilmesini yasaklayan Clericis Laicos fermanını yayımlamış, ama I. Edward ve IV. Philippe'in baskıları karşısında koyduğu yasağı kaldırmak (Temmuz 1297) zorunda kalmıştı. IV. Philippe'in 1301'de Pamiers piskoposu Bernard Saisset'yi vatana ihanet suçuyla tutuklatması papalıkla olan ilişkilerinin yeniden gerginleşmesine neden oldu. Bonifatius Aralık 1301'de Filip'in din görevlilerini vergilendirme hakkını askıya aldığını ilan etti ve Fransız krallık yönetimi ile Fransız Kilisesi'nin durumunu tartışmak üzere Fransız din adamlarını Roma'ya çağırdı. IV. Philippe, Saisset'in Roma'ya gitmesine izin verdiyse de, papalığın bir fermanını sembolik olarak yaktırdı ve Nisan 1302'de büyük bir meclis toplayarak halkın desteğini sağladı. IV. Philippe'in bakanlarından Nogeret, 7 Eylül 1303'te İtalya'nın Anagni kentinde Bonifatius'u yakalayarak, onun IV. Philippe'i aforoz etme planlarını engelledi. İki gün sonra Anagni halkı tarafından serbest bırakılan Bonifatius bir ay sonra öldü. Bonifatius'un yerine geçen XI. Benedictus ve daha sonra papa seçilen V. Clemens IV. Philippe'le iyi ilişkiler kurdular. Papa Clemens'in papalık meclisini Roma'dan Avignon'a taşıması (1309) ve 1311'de Bonifatius'un Kasım 1301'den sonra yayımladığı bütün fermanları iptal etmesi IV. Philippe için tam bir zafer oldu.

IV. Philippe 1304-1313 arasındaki barış döneminde, papalık üzerinde tam bir denetim kurarak gücünü pekiştirecek planlarını yürürlüğe koyma ve krallığa yeni gelir kaynakları sağlama olanağını buldu. Bu doğrultudaki ilk girişimi Papa Clemens'in kendisine gelecekte yapılacak Haçlı seferleri katılmama hakkını veren, savaşta din görevlilerinden haksız yere alınan paraları geri verme yükümlülüğünden kurtaran ve 1305 barış antlaşmasının hükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde Flamanların dinsel cezalara çarptırılacağını ilan eden fermanlar çıkarmasını sağlamak oldu. 1306'da bütün Yahudileri Fransa'dan sürüp mülklerine el koydu. Ardından heretiklik ve ahlaksızlıkla suçladığı güçlü Templier tarikatına karşı saldırıya geçti. 1312'de Clemens'in onayıyla tarikatı dağıtıp mallarını Hospitallier tarikatına aktardı.

IV. Philippe ayrıca, Lyon kentini denetimi altına alarak ve oğullarının yaptığı evlilikler yoluyla Burgonya Kontluğu'nu Fransız egemenliğine sokarak doğu sınırını güçlendirdi. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu üzerinde denetim kurma girişimlerinde ise aynı ölçüde başarılı olamadı. 1308'de kardeşi Charles'ı, 1313'te de ikinci oğlu Philippe'yi imparator seçtirmek için girişimlerde bulunduysa da sonuç alamadı.

1313'te barış antlaşmasının hükümlerini yerine getirmedikleri için aforoz edilen Flamanlara, bölgeye oğullarının komutasında bir ordu göndererek boyun eğdiren IV. Philippe, ertesi yıl çeşitli sorunlarla karşı karşıya kaldı. Papa Clemens'in ölümüyle (1314) en önemli destekçisini yitiren IV. Philippe için Flandra'da ilkinden daha büyük bir ayaklanmanın başlaması ikinci bir darbe oldu. Flandra'da yeni sefer düzenlediyse de ateşkes görüşmelerinde güçlükle karşılaştı. Öte yandan bakanlarından biriyle ilgili ihanet söylentileri çıkması ve savaş için toplanan bütün paraların geri verilmesi yolunda taleplerin yoğunlaşması durumunu daha da güçleştirdi. Paraya gereksinim duyan IV. Philippe ödemeyi geciktirince muhalefet birleşerek harekete geçti. Bir antrenman sırasında attan düşüp kısmi felç geçiren IV. Philippe, ölümünden bir gün önce koyduğu son verginin kaldırılmasını emretti ve kendi adına Haçlı seferi düzenlenmesi için emir verdi.

Oğulları X. Louis ve V. Philippe art arda Fransız kralı oldular.

Çocukları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Akrabalar IV Philip'ü teselli ediyor

Fransa Kralı IV Philip ve Navarra’lı Jeanne çocukları:

  1. Margaret (c. 1288, Paris - ö. 1300, Paris). Çocuk yaşta öldü.[5]
  2. X. Louis (4 Ekim 1289 - 5 Haziran 1316)
  3. Blanche (1290, Paris - 13 Nisan 1294'ten sonra, Saint Denis) Çocuk yaşta öldü.[6]
  4. V. Philip (1291 civarı - 3 Ocak 1322)
  5. IV. Charles (1294 - 1 Şubat 1328)
  6. Isabella (yak. 1295 - 23 Ağustos 1358). İngiltere Kralı II Edward ile evlendi ve İngiltere Kralı III. Edward'ün annesi oldu.[7]
  7. Robert (1296, Paris - Ağustos 1308).

Philip'in yetişkinliğe ulaşan üç oğlu da Fransa ve Navarra kralı oldu ve hayatta kalan tek kızı Isabella, II. Edward'nin eşi olarak İngiltere kraliçesi oldu.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Contamine, Philippe; Kerhervé, Jean; Rigaudière, Albert, (Ed.) (2007). Monnaie, fiscalité et finances au temps de Philippe le Bel. Histoire économique et financière - Moyen Âge (Fransızca). Vincennes: Institut de la gestion publique et du développement économique. ISBN 978-2-11-129437-0. 20 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2024. 
  2. ^ a b c "Timuçin, Afşar. "Güzel Philippe'in Çabaları." Bilim ve Gelecek Aylık Bilim, Kültür, Politika Dergisi, 125(Temmuz), 45-50". 2022. 14 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024. 
  3. ^ Strayer, Joseph R. (26 Mart 2019). The Reign of Philip the Fair (İngilizce). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-65713-4. 14 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024. 
  4. ^ Mansi, J. D. (1759). Sacrorum Conciliorum nova et Amplissima Collectio. Vol: 22. Lucca. Apud Antonium Zatta
  5. ^ Taylor, Craig, (Ed.) (12 Mart 2007). Debating the Hundred Years War: Volume 29: Pour ce que plusieurs. Bilingual edition (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-87390-1. 23 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2024. 
  6. ^ Woodacre, Elena (12 Eylül 2013). The Queens Regnant of Navarre: Succession, Politics, and Partnership, 1274-1512. 2013th edition (İngilizce). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-33914-0. 
  7. ^ Warner, Kathryn (15 Mart 2016). Isabella of France: The Rebel Queen (İngilizce). Londra: Amberley Publishing. ISBN 978-1-4456-4740-1. 21 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2024. 
Notlar
  1. ^ Fransa, İngiltere’den 38 yıl sonra ilk parlementosunu oluşturmuştur. Bu meclis orta sınıftan oluşmakla birlikte karar üretme hakkına sahip değildi. Bu toplantıda burjuva sınıfı papaya karşı kanının son damlasına kadar savaşacağına dair ant içtiler.
  2. ^ Hem askeri hem dini bir tarikat olan Tapınak Tarikatı 1119’da kurulmuştu ve çoğu Fransız, 15.000 üyesi vardı. Tarikat üyeleri bu dönemde para içinde yüzüyorlardı. Papanın ve birçok prensin bankerleriydiler, vergi vermiyorlardı.

Dış kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta IV. Philippe ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  • Hallam, Elizabeth M. (1980). Capetian France: 987-1328 (İngilizce). Longman House. 
  • Bradbury, Jim (2007). The Capetians: The History of a Dynasty (İngilizce). Continuum. 
Önce gelen:
III. Philippe
Fransa Kralı
1285 - 1314 		Sonra gelen:
X. Louis
Önce gelen:
I. Jeanne Navarra Kraliçesi 		Navarra Hükümdarı
1284 – 1305 		Sonra gelen:
X. Louis
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=IV._Philippe&oldid=33042898" sayfasından alınmıştır