VI. Leon

VI. Leon (Λέων ΣΤ΄ ὁ Σοφός)
VI. Leon ve eşi Theofano Martiniake
Bizans imparatoru
Hüküm süresi	886–912
Önce gelen	I. Basileios
Sonra gelen	Aleksandros
Doğum	19 Eylül 866
Ölüm	11 Mayıs 912 (45 yaşında)
Eş(ler)i	Theofano Zoi Zaucena Eudokia Baïana Zoe Karbonopsina
Çocuk(lar)ı	VII. Konstantinos
Hanedan	Makedon Hanedanı
Babası	I. Basileios
Annesi	Eudokia İngerina

VI. Leon (Yunanca: Λέων ΣΤ΄ ὁ Σοφός, Leōn VI ho Sophos, 19 Eylül 866, Konstantinopolis - 11 Mayıs 912, Konstantinopolis), lakabı "Bilge Leon" ya da "Filozof Leon", 886-912 yılları arasında tahtta kalan Bizans imparatoru.

Makedonyalı I. Basileios (hükümdarlığı 867-886) ile ikinci karısı Eudokia İngerina'nın oğlu olarak bilinmektedir. Fakat Leon doğduğu zaman annesi Eudokia'nın, Basilieos ile evli olmakla beraber, o zaman imparator olan III. Mihail'in metresi olduğu bilinmektedir. Basileios resmen Leon'u oğlu olarak kabul ettiğini ilan etmekle beraber, sonradan Leon'a gösterdiği davranışlar Leon'un Mihail'in oğlu olduğu sanısını güçlendirmektedir.^[1][2]

I. Basileios imparatorluğu gaspettikten sonra birinci karısı Maria'dan olan büyük oğlu Konstantinos'u tercih etti��i bilinmektedir. Fakat imparatorun ikinci oğlu olarak bilinen Leon da 870'te ortak imparator olarak taç giydirilmiştir. 879'da Konstantinos beklenmedik şekilde ölünce Leon Basilieos'un birinci varisi olarak kalmıştır. Fakat Basileios ve Leon devamlı olarak birbirleri ile çekişmelerle yaşamışlardır.^[2]

Ağustos 886'da Basileios bir sürek avı sırasında bir geyiğin hücumuna uğrayıp; geyiğin boynuzları kemerine takılıp 20 km kadar süründükten sonra geyik bulunup imparator kurtarıldıktan sonra ölmüştür. Bazı tarihçiler Basileios'un Ferganalı Türk muhafızları komutanı olan Stilianos Zaucis adlı bir Ermeni asıllının bir suikastına uğradığını iddia etmişlerdir. Bu kişi Leon'un metresinin babası idi ve sonra da VI. Leon döneminde en önemli saray bürokratı olmuştur.^[1]

VI. Leon, babası 29 Ağustos 886'da en sonunda hayata gözlerini yumduğunda 20 yaşında tahta çıktı.

886-912 döneminde VI. Leon imparator iken küçük kardeşi Aleksandros, 903'te St. Mocius kilisesinde Leon'u öldürme suikastına ismi karıştığı için geçici olarak ortak imparatorluktan atılmasına rağmen, hep ortak imparator olarak kalmakla beraber o hayatını zevk ve sefa içinde geçirmeyi tercih edip yetkileri törenleri idare etmede kalmış ve Leon tam yetkilerle imparatorluğu yönetmiştir.

I. Basileios'un defin töreni şaşaasız geçmekle beraber VI. Leon imparator olur olmaz III. Mihail'in cesedini 867'de konulmuş olduğu (Christopolis) Üsküdar'daki bir kiliseden alınarak büyük bir törenle^[3] Konstantinopolis "Havariler Katedrali"'ne getirilip imparator Justin'in lahitine koydurttu. Bazı tarihçiler bunu VI. Leon'un gerçek babasının III. Mihail olduğunu göstermesi olarak yorumlamışlardır.^[1]

Politik uzlaşma arayan yeni imparator başkentteki büyük bürokratların desteğini sağladı ve Stilianos Zaucis ve hadım Samonas gibi bürokratları etrafında topladı. Fokas sülalesi ve Dukas sülalesi gibi yerleşmiş büyük aristokrat sülalelerini kontrol etme uğraşları büyük çatışmalara yol açtı. Leon kilise hiyerarşisini yeni patrik seçimi yoluyla kontrol etmeye de çalıştı. Konstantinopolis Ortodoks Patriği olan ve kendine hocalık yapmış olan I. Fotios'u görevinden uzaklaştırdı. Yerine Aralık 886'da kendi öz kardeşi olan 19 yaşında bulunan Stefan'ı Konstantinopolis Patriği olarak atadı. 893'te Patrik Stefan ölünce de IV. Leon onun yerine Zautzes'in tuttuğu Antoni II Kaleuas'ı İstanbul Patriği atadı. 901'de ölen Antoni II Kaleuas, yerine ise kendi imparatorluk sekreteri (Mistikos) Nikolaos'i getirdi. O da 907'de ölünce kendi dinsel danışmanı olan Eutimios'a Konstantinopolis Patriği olarak görevlendirdi.^[2]

Leon dönemi için Liutprando di Cremona hatıralarını yazmıştır. Bu hatıralar arasında aynı zamanlarda yaşayan Abbâsî Halifesi Harun Reşid'in başından geçen bir olaya çok benzer bir serüven de vardır. Bu serüven şehirde kıyafet değiştirmiş bir halde dolaşan Leon şehir muhafızları tarafından tutuklanmasını anlatır. İmparator Leon Şehir muhafızlar birliğinin görevini iyi yapıp yapmadığını kontrol etmek istemiş ve bir gece çok geç bir vakitte kıyafet değiştirmiş olarak şehirde geziye çıkmıştır. Rast geldiği ilk iki muhafız müfrezesine 12 Bizans altını rüşvet vererek kendini tutuklamadan kaçınmalarını ve kendini serbest bırakmalarını sağlamıştır. Fakat üçüncü şehir muhafızlar müfrezesi rüşvet kabul etmeyerek onu tutuklamış ve şehir muhafızlar kışlasında hapse atmıştır. Sabahleyin bu muhafızlardan biri geceleyin tutuklanıp getirip hapse attıkları kişinin imparator olduğunu anlamış ve çok korkmuştur. VI. Leon görevi iyi yaptıkları için ona ve müfrezesinin diğer üyesi muhafızlara güzel ödüller vermiş ve kendini rüşvetle serbest bırakan diğer muhafız müfrezelerinin mensuplarını şiddetle cezalandırıp işlerinden attırmıştır.

VI. Leon'un döneminde Bizans tarafından yapılan savaşların sonuçları babası I. Basileios'un dönemindeki savaşlardan daha değişik olmuştur. Baş danışmanı olan Stilianos Zaucis'in verdiği inandırıcı tavsiyelere uyan VI. Leon, Birinci Bulgar İmparatorluğu Çarı I. Simeon'a karşı 894'te başlattığı 894-896 Bizans-Bulgar Savaşı sonunda Bizans ordusu yenik düşmüştür. Savaşa başlamak için önce Bizans diplomatlarını kullanan VI. Leon, İdil Nehri kıyılarından gelip Bulgar İmparatorluğu'nun kuzeyindeki steplere göç edip yerleşmeye başlamış olan Macarlarla anlaşmıştır. Macarlara verilen büyük altın meblağlar ile onların Bulgarlara karşı kuzeyden akınlar tertip etmelerini sağlamıştır. Bu Macar kavimleri Bulgarlara karşı saldırıp Dobruca'yı ele geçirmişlerdir. VI. Leon'un bu Macar saldırılarını sağlamasın hedefi I. Simeon'un Bizans'a karşı kullandığı askerî gücünün bölmesine neden olması idi. Ama Bulgaristan Çarı I. Simeon Tuna Nehri kuzeyinde yerleşik olan Peçeneklerle müteffikliğe girişmiştir. Peçenekler ile Bulgarlar arasında kalan Macarlar büyük bir yenilgiye uğrayıp Dobruca'yı terk edip batıya Panonya'ya çekilmişlerdir. Bu bölgede çok geçmeden Macaristan Prensliği'ni kurmuşlardır. Bundan sonra I. Simeon Bulgaristan ordusunu güneye doğru çekmiştir. Doğu Trakya'da (modern Babaeski civarında]) 898 yaz başında domestikos ton sholon unvanlı Bizans saray schola nazırı Leon Katakalon komutası altındaki Bizans ordusu ve I. Simeon komutasındaki Bulgaristan imparatorluğu ordusu arasında yapılan büyük Bulgarofigon Muharebesi'nde Bizanslılar büyük bir hezimete uğramışlardır. I. Simeon ordusu ile, Trakya'da yolda bulunan Bizans yerleşkelerini yakıp yıkarak, Konstantinopolis üzerine yürümeye başlamıştır. Arap tarihçisi Taberi'ye göre VI. Leon Bizans'ta bulunan Arap savaş esirlerine verilen büyük nakdi ücret ve serbest bırakılma vaatleri ile oluşturulan paralı askerlerden kurulan bir Bizans gücünü I. Simeon üzerine göndermiştir. Bulgarlar Konstantinopolis duvarlarının gayet yakınlarına geldiği zaman I. Simeon Bizans ile barış müzakerelerine girişmiş ve Bizanslılar onun barış için isteklerini kabul etmek zorunda kalmışlardır. Yapılan antlaşmaya göre Bizans Istranca Dağları ile Karadeniz kıyılarını Bulgarlara vermiş ve Bulgaristan, Balkanlar ve Trakya'nın önemli bir kısmını ele geçirmiştir. Bu anlaşma ile Bizans Bulgaristan topraklarına karşı hiçbir saldırıda bulunmamayı kabullenmiştir. Ayrıca Bizanslılar Bulgarlara yüklü bir yıllık tazminat vermeyi kabul etmişlerdir. Buna karşılık Bulgarlar ellerinde bulunan (biraz abartılı olarak 30,000 kişi olduğu bildirilen) asker esir ve sivil tutsakları serbest bırakmışlardır. Bu antlaşma VI. Leon'un 912'de ölümüne kadar geçerlikte kalmıştır.^[1][2]

Doğu'da ise Bizans ordusu 900'da Tarsus Emiri altında bir Arap akıncı ordusuna karşı başarı kazanmıştır. Bu Arap ordusu ile yapılan muharebede imha edilmiş ve ordunun komutanı olan Tarsus emiri esir alınmıştır.^[2]

Batıda 902'de Sicilya Emirliği Bizans'ın Sicilya adasında son kalesi olan Taormina'yı eline geçirip Bizans idaresini adadan atmıştır.

VI. Leon doğuda ise Anadolu'da bulunan sınırlarında komşularına baskı yapmaya devam etmiştir. Bunun için Bizans İmparatorluğu doğu sınırlarında "Mezopotamya Theması"' adlı bir Thema kurulmuştur. 902'de Bizans ordusu Ermenistan'a saldırı akını başlatıp Ermenistan'da büyük bir stratejik önemi bulunan bir kale olan Theodosiopolis (modern Erzurum) kalesi Bizans eline geçirmiştir. Güneydoğudaki Abbasiler ile sınır olan ve bir sıra pekiştirilmiş kaleler ile savunulması yapılan Arapça "Tughur" veya "Awasim" adı verilen bölgede Bizanslılar Abbasiler idaresinde bulunan arazilere VI. Leon döneminde bazı başarılı akınlar tertip etmişlerdir.

Bu saldırılar yıllarca devam etmiştir. VI. Leon döneminin sonlarında, 912'de Abbasilere karşı yapılan saldırılar sonucu olarak Bizanslılar (modern Elbistan civarında bulunan) "Lykandos" kalesini ve Leontokome kalesini ele geçirip bunlara bağlı "Kleisura adlı askeri idare birimleri kurmuşlardır.

VI. Leon döneminde Bizans denizden de bazı savaşlara girişmiştir. Antalya'da Hristiyan olarak doğup sonra Müslümanlığı kabul edip Abbasiler donanmasına girip ve orada gayet yüksek komuta mevkilerine erişmiş olan; "Gulam-ül Zurefa" lakabıyla anılan (bazı tarihlerde adı Lāvī Ebū'l-Ḥāriṭ olarak geçen ve Bizanslılar tarafından Abbasiler (Trablusşam valisi olduğu için "Trabluslu Leon" olarak anılan) amiral Rasik el-Vardani komutasındaki Abbasi donanması ile Bizans donanması bir seri çatışmalar yapmışlardır. Diğer bir Abbasiler donanma komutanı olan Gulam Yazman olarak anılan Tarsus valiliği yapmış olan Amiral Damyanah bu çatışmaların bazılarında Abbasi donanma filosuna komuta etmiştir. 904'te yazında Amiral "Raşik el-Vardanı" ve Amiral "Damyanah" birlikte Suriye ve Mısır Abbasiler filolarından 54 gemi ile Bizans'a karşı Ege Denizi kuzeyine geçmişlerdir. Çanakkale Boğazı'ndaki Abidos kentini ve etrafını talan ettiler. Bizans amirali Eustathios Argyros, Bizans donanması ile Abbasiler donanmasının bu güç gösterisine doğrudan doğruya karşı koymaktan imtina edip pasif kalmayı tercih etmiştir. Bunun için VI. Leon onu görevinden alıp yerine Bizans donanma komutanı olarak daha enerjetik Himerios'u atamıştır. Amiral Rasiik el-Vardani da Bizans donanması ile Boğazda karşılaşmadan sakınıp Abbasiler donanmasının büyük bir kısmı ile Boğazdan geri çıkıp kuzey Ege kıyılarını takiben batıya yönelmiştir.

Rasik el-Vardani'nin Abbasiler donanma filosu Bizans'ın ikinci büyük şehri olan Selanik'e saldırıya geçti. Abbasiler donanması karaya asker de çıkarıp bu kenti 31 Temmuz 904'te üç gün süren bir kuşatmadan sonra eline geçirdi. Abbasiler donanma gücü kenti büyük bir talan alanı olarak görerek yakıp yıktı. Abbasiler donanması bu seferden büyük bir mal ganimeti ve çok sayıda Akdeniz esir pazarlarında satılan köle ve esir ile ayrıldı. 904'teki "Selanik'in Yağmalanması" adı verilen bu olay, olayın görgü şahidi olan "İoannes Kaminiates" tarafından ayrıntıları ile bir kitapta yazılmıştır ve bu nadir eserin 4 yazma nüshası günümüzde elimizde bulunmaktadır

6 Ekim 906'da Bizans amirali Himerios komutasındaki Bizans donanmasının bir Abbasiler Arap filosuna karşı galibiyet kazandığı bildirilmektedir. Bu galibiyeti dolayısıyla imparator VI. Leon Amiral Himerios'a Bizans devletinin dışişleri bakana görevini yapan Logothetis tu dromu unvanı ve görevi vermiştir. Amiral Himerios 909'da yine bir Arap filosuna karşı galibiyet kazanmıştır. 910'da ise Himerios komutasında |Bizans donanması Abbasilere bağlı Akdeniz'in Suriye (ve modern Lübnan) kıyılarına bir donanma seferi yapmıştır. Bu seferde Bizans donanması pek az bir zayiatla Abbasilerin Lazkiye limanını ve etrafını ele geçirip talan etmiş ve çok sayıda köle yapılan Arap esir almıştır. Aynı seferde, Himerios Bizans donanması ile o zaman Abbasiler tarafından idare edilmekte olan Kıbrıs'ı eline geçirmiştir. Ama 911 (veya 912) de Abbasiler donanması Amiral "Damyanah" komutasında Kıbrıs'a çıkmış ve adanın idaresini Bizanslılardan geri alarak daha önceki Abbasiler idaresi statükosuna dönülmüştür. Ama Bizanslı amiral Himerios'a Kıbrıs Hristiyan halkının bir kısmı destek sağladıkları için Amiral Damyanah bu adayı 4 ay süren bir talana tabi tutmuştur.

987'de Kiev Knezliği Bizanslılarla daha iyi şartlarla ticaret yapmak için Bizansla önce sözlü ve sonra askeri çatışmaya girişmiştir. Novgorod Knezliğinden sonra Kiev Knezliği'nin ele geçirmiş olan Oleg, komutasında büyük sayıda yelkenliler filosu ile Konstantinopolis'e saldırıya geçmiştir. Bizans imparatoru VI. Leon Oleg'e büyükçe bir meblağ verip Bizans'ın yıllık tazminat ödeyeceğini bildirmesi ile Oleg'in saldırış kaldırılmıştır. Fakat Bizanslıların yıllık tazminatı birkaç yıl sonra Oleg'e ulaşamayınca Oleg tekrar 911'de Konstantinopolis'e komutasında büyük sayıda yelkenliler filosu ile hücum etmiştir. Bu sefer yapılan müzakereler sonucunda Kiev Knezligi'nin istediği daha uygun ticaret şartları Bizans tarafından kabul edilip Bizans ile Kiev Knezliği arasında bir antlaşma yapılmıştır. .

Sonbahar 911'de Bizans amirali Himerios, Girit adasını tekrar Bizans eline geçirmek üzere bir büyük deniz seferi hazırladı. 177 dromon tipli Bizans savaş gemisi ve 43.000 askerlik Bizans ordusu ile Amiral Himaros komutasında Bizanslılar Girit'e çıkartma yaptılar. Girit başkenti olan Hanya kalesini kuşatmaya aldılar. Bu 911-912 Hanya Kuşatması 6 ay sürdü. Tam bu sırada Bizans imparatoru VI. Leon hastalanmıştır. İmparatorun ölmekte olduğu haberi Konstantinopolis'ten Girit'e geldiğinde Amiral Himerios kuşatmayı kaldırmıştır. Himerios, Bizans donanması ile Konstantinopolis'e dönmek için seyahate başlamıştır. Fakat Himerios'un Bizans donanması Sakız Adası'nı geçip biraz kuzeye açıldıklarında Nisan 912'de Abbasiler amiral "Rasik el-Vardanı" ve amiral "Damyanah" komutasındaki büyük bir Abbasiler donanması tarafından pusuya düşürülmüştür. Bu pusu ile büyük Bizans donanması hemen hemen imha edilmiştir ve Bizans amirali Himerios kılıkılına bu hezimetten kaçabilip hayatını kurtarabilmiştir. Bizans imparatoru VI. Leon 11 Mayıs 912'de öldüğü zaman bu Bizans donanması hezimetinden haberdar olup olmadığı bilinmemektedir.

Leon'un dört kez evlenmesi dinsel açıdan da çeşitli sorunlara açtı. Leon genç yaşta evlendiği Theofano'nun 897'de ölümü üzerine, 898'de dönemin güçlü adamı Stilianos Zaucis'in kızı Zoi ile, onun da 899'da ölmesiyle, 900'da Eudokia Baïana ile evlendi. Bu sonuncu evlilik Bizans kilisesinin kurallarına ve devletinin geleneklerine açıkça aykırı olmasına rağmen Eudokia da 901'de veliaht bırakmadan öldü.

Bunun üzerine Leon, Zoe Karbonopsina ile dördüncü evliliğini yapma kararını alınca kiliseden ve devletin ileri gelenlerinden büyük tepki aldı. Zoe, 905'te Konstantinos adında bir erkek çocuk doğurdu. Patrik Nikolaos Mistikos, sadece Leon'un Zoe'yi terk etmesi koşuluyla çocuğu vaftiz etti. Buna rağmen, Leon vaftizin hemen ardından Zoe'yi imparatoriçe ilan etti.

Leon'un Taktika'sı olarak tanınan bir taktik ve strateji kitabı ise Arap tehlikesine karşı, kara ve denizlerin savunması hususunda alınacak tedbirleri içermekteydi.

Wikimedia Commons'ta VI. Leon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Gregory, Timothy E. (2008). Bizans Tarihi. çev. Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 978-975-08-1507-2. 
• Gibbon, Edward (çev. Baltacıgil, Asım) (1994), II. Roma İmparatorluğu'nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi, 6 cilt, İstanbul:Arkeoloji ve Sanat Yayınları
• Treadgold, Warren (1997) A History of the Byzantine State and Society. Stanford: Stanford University Press, ISBN 0804726302 (İngilizce)
• Vogt, A. (1935) “La jeunesse de Léon VI le Sage”, Revue historique, C. 174, s. 389-428 (Fransızca)
• Irmscher, J. (1978) “Die Gestalt Leons VI. des Weisen in Volkssage und Historiographie”, Beiträge zur byzantinischen Geschichte im 9.-11. Jahrhundert, Prag, s. 205-224 (Almanca)
• Mitard, M., (1930) “Le pouvoir imperial au temps de Leon VI”, Melanges Diehl I, Paris, s. 215-23 (Fransızca)
• Grumel, V. (1936) “La chronologie des evenements du regne de Leon VI”, Echos d'Orient, C. 35, s. 5-42 (Fransızca)
• Noaille, P. ve A. Dain, (1944) Les Novelles de Leon VI le Sage, Paris (Fransızca)
• Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin ISBN 0-14-011448-3, say.122-125 (İngilizce)
• Mango, Cyril (1960) "The Legend of Leo the Wise", Zbornik radova Vizantolo skog Instituta, C.6, s. 59-93 (İngilizce)
• Cormack, R. (1984) "Interpreting the Mosaics of S. Sophia at Istanbul", Art History, C. 4, s. 138-141 (İngilizce)

Resmî unvanlar
Önce gelen: I. Basileios	Bizans imparatoru 886–912	Sonra gelen: Aleksandros