Tavuk

Tavuk
Korunma durumu
Evcil
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia (Hayvanlar) Şube: Chordata (Kordalılar) Sınıf: Aves (Kuşlar) Takım: Galliformes (Tavuksular) Familya: Phasianidae (Sülüngiller) Cins: Gallus Tür: G. gallus Alt tür: G. g. domesticus
Üçlü adlandırma
Gallus gallus domesticus (Linnaeus, 1758)

Tavuk (Latince: Gallus gallus domesticus), sülüngiller (Latince: Phasianidae) familyasından evcilleştirilebilir bir kuş alt türüdür ve genelde çiftliklerde yetiştirilir. Hindistan'da Asya'nın güneydoğusundaki kırmızı Hint kuşundan geldiğine inanılır.

2003 yılında 24 milyar nüfus ile, dünyada en fazla bulunan kuş türüdür. İnsanlara iki çeşit sık kullanılan besin kaynağı sunarlar: etleri ve yumurtaları. Tavuklar uçamayan kuşlardandır. Yumurta ile çoğalırlar. Akciğerleri ile nefes alan tavuklar, hepçil hayvanlardır.^[1]

Tavuklar hayatlarının farklı evrelerinde farklı isimler alırlar. Yeni doğmuş yavrularına civciv, genç ve gelişme çağında olanlara piliç, yumurtlama olgunluğuna henüz ulaşmamış, ergenlik öncesi dönemdeki dişiye yarka, cinsi olgunluğa ulaşmış ergin dişilere tavuk, ergin erkeklere horoz denir.

Tavuklarda hayvanın dış görünümü, davranış ve verimlilik durumunu belirleyen, değişik coğrafyalarda evrimleşme sonucu gelişmiş değişik tavuk türleri bulunur. Bu ırklar, "saf" veya "melez" ırklar olarak sınıflandırılabilirler.

Saf ırklarda anne ve babadan elde edilen yavrular ebeveynleri ile aynı verim ve biyolojik özellikleri gösterirler. Bunlar et ve yumurtası için tercih edilen kombineler ve sadece yumurtacı özellikleri ile öne çıkan et verimi düşük ırklar veya cüce süs tavuğu olarak kullanılan ırklar olabilir.

• Plymouth Rock, Rhode Island Red, Sussex, Australorp, Bielefelder, Amrock, New Hampshire, Wyandotte, Brahma, Cochin, Langshan, Dorkinng, Orpington, Cornish, Leghorn (Ligorin), Minorca, Denizli ve Gerze (hacıkadın)

Genetik yаpı bakımından birbirinden farklı ebeveyn hatların çiftleştirilmeleri ile elde edilen yüksek verimli, bir özelliği öne çıkan ve уaşama gücü yüksek döllere denir. Hibrit veya melez çeşitlerde yavruların kendi arasında çaprazlanmasıyla elde edilen yeni nesillerde 1. derece ebeveynlerinin değil, uzak ebeveynlerinin özellikleri ortaya çıkabilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Yumurtacı hibritler

Lohman Brown (RIR horoz ve Ligorin tavuk melezi), Isa Brown, Red star, Golden Comet (New hampshire horoz ve Plymouth Rock tavuk), Atabey, Atak s.

Kahverengi yumurtаcı hibritler beyaz yumurtacı hibritlere göre % 30 – 40 daha ağırdırlar. Koyu renk horoz ile açık renk tavuklar çiftleştirildiği zaman renkli yavrular dişi, açık olanlar ise horozdur.

Etçi hibritler

Broiler tavuğu tavuk eti üretiminde kullanılırlar.

Tavuk çiftliklerinde kümesler yüksek ve büyüktür (ortalama 10 000 et tavuğu ya da 4 000 yumurta tavuğu), oysa ilkel bir barınak ile önündeki gezinti alanından ibaret geleneksel kümeste; ancak elli kadar tavuk barınabilir. Aydınlatmanın cinsine (doğal ya da yapay ışık), yetiştirme tarzına (yerde ya da kafeslerde), havalandırmaya, ısıtma sistemine, beslenme sistemine göre çeşitli kümes tipleri vardır.

Et tavuğu (piliç) üretimi için başvurulan yerde yetiştirme, hayvan sıklığının çok yüksek olduğu (metrekareye 15 ila 18 piliç) yapılarda gerçekleştirilir. Isıtma ve havalandırma için, sıcaklık kışın 15 ila 18 derece arasında ve yazın 25 derecenin altında tutulur. Civcivler, kuluçkalıklar sayesinde tamamlayıcı bir ısıtmadan yararlanırlar. Yem dağıtımı gerek yemliklere elle dökülerek, gerek otomatik besleme zincirleri sayesinde mekanik olarak yapılır.

Yumurta tavukları için kafeste yetiştirme yerde yetiştirmenin yerine geçmiştir. Tavuk çiftliğinde, tavukların tek tek yerleştirildikleri bitişik tel örgülü kafeslerin üst üste konduğu 3 ya da 4 batarya bulunur. Kafeslerin tabanı yumurtaların oluklara yuvarlanmasını sağlayacak biçimde eğik yapılmıştır; oluklara düşen yumurtalar ya elle ya da hareketli bant ile otomatik olarak toplanır.

Karanlık denen kümeslerde aydınlatma yapay olduğundan pencere bulunmaz. Yumurta ve üretim tavuklarında ışık ritminin (gün boyunca aydınlık ve karanlık dönemlerin karşılıklı süreleri) kesin kontrolü gerektiğinden böyle bir sistem çok elverişlidir. Aydınlatmanın gün ışığı ile sağlandığı pencereli kümesler et hayvanı (piliç, hindi palazı, ördek palazı vb.) üretimi için daha elverişlidir.

Erysipelothrix insidiosa bakterisi tavuklarda en sık görülen depresyon ve uyuklama semptomlarının nedenidir.^[2] Bu bakteri alkalik topraklarda yıllarca yaşayabilir.

• 
  Azerbaycan posta pulu (2012)
• 
  Bir günlük civciv. Üretim çiftliklerinde özel kuluçka makinalarında, yumurta içindeki gelişimlerini tamamlayabilmeleri için uygun şartlar sağlanarak üretilirler. Doğal kümes yaşamında ise tavuğun vücut ısısı ile kümes ortamında yumurta dönemi gelişimleri sağlanır.
• 
  Besi tavukları
• 
  yumurtacı tavuk

• 
• 
  Black Bovan
• 
• 
  Asya horozu
• 
• 
• 
  Çıplak boyunlu horoz
• 

• Tavuk ıslah çalışmaları ve Melez azmanlığı
• Ticari tavuk ırkları, saf-melez, yumurtacı, etçi, coğrafi vs. 15 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kendi hibridini yap 23 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Tilki ve köpekten korunaklı serbest gezen tavuk evi1 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Köy tavuklarında yumurta verimini etkileyen faftörler